Jinka ligt in het moeilijk bereikbare zuidwesten van Ethiopië. In de omgeving leven verschillende inheemse volken en voor de meeste toeristen is dat de reden om naar het plaatsje af te reizen.

Ephrem Gezahegn van touroperator Tribal Touch heeft diverse arrangementen, alle op basis van transport met een Toyota Landcruiser, à 110 euro per dag, want de wegen zijn slecht. Hij garandeert een bezoek aan plekken waar geen andere toeristen komen en heeft verschillende volken in de ‘aanbieding’.

Bijvoorbeeld de Bodi, waarvan Gezahegn vertelt dat ze zich met brood en melk ritueel dik eten. Tijdens een ceremonie tonen zij naakt hun omvang aan de clangenoten. Een andere attractie zijn de Hamar met hun lopen-over-de-stieren-ritueel, of de Mursi die bekend staan om stokgevechten en vrouwen met schotellippen.

Volgens Gezahegn gaat er op zijn trips een gids mee die zowel Engels als de lokale taal spreekt. Daarmee zijn zijn klanten beter af dan de toeristen die een 'stammenexcursie' boeken in de hoofdstad Addis Abeba. De stadsgidsen spreken de taal niet en doen vaak denigrerend over de in hun ogen als wilden levende volken. Gezahegn meent dat de inheemsen zelf ook profijt van het bezoek moeten hebben. Maar hij geeft hun geen geld, dat vindt hij de verantwoordelijkheid van de toeristen, die hij daar ook niet over adviseert.

Bij een bezoek aan een Ari- of Mursi chief, brengt hij hooguit wat cadeau’s mee zoals zout, scheermesjes of gereedschap. Gezahegn laat de term eco-toerisme vallen, daarmee bedoelt hij dat ze bij het kamperen hun afval meenemen, of dat ze de dorpen met rust laten en toeristen alleen de kleurrijke markten laten zien.

Sieraden en littekens Volgens Hanna Getachew, verbonden aan het South Omo Research Center (SORC), moeten er gedragregels komen waaraan gidsen en toeristen zich dienen te houden. Het SORC ziet toerisme als een vorm van cultureel contact en bepleit een duurzame omgangsvorm die voor alle betrokkenen profijtelijk is. Om dat te stimuleren organiseerde het SORC begin vorig jaar een workshop over toerisme waaraan vertegenwoordigers uit elf etnische groepen deelnamen. Getachew doet onderzoek onder de Mursi; ze wil weten hoe zij het toerisme beleven. De meeste toeristen leggen een bliksembezoek af en maken ‘jacht’ op de Mursi met als doel ze te fotograferen.

Jonge Mursi vrouw maskeert haar uitgerekte lip.

De Mursi reageren korzelig tot vijandig op de vreemdelingen, maar zijn ook niet vies van het geld dat toeristen hen bieden. Ze hebben er geen benul van wat een foto eigenlijk is. Toen Getachew in een dorp een boek met Mursi foto’s liet zien, waren de mensen geschokt over de wijze waarop Mursi werden afgebeeld.

Een heikel punt is de vergoeding die toeristen betalen. De gangbare prijs voor een foto is 2 birr (20 eurocent). Dat bedrag wordt zelfs genoemd in reisboeken als de Lonely Planet. Maar wie heeft dat bepaald? Volgens Getachew moeten mensen zelf met de Mursi onderhandelen. Maar, zegt ze, velen zijn bang voor de Mursi, vooral als die mensen hen willen aanraken.

De Mursi zijn zeker gevoelig voor het geld van de toeristen. Velen beschilderen zich uitbundig, hangen zich vol met sieraden of maken extra littekens op hun huid om er buitenissig uit te zien. Volgens Getachew komt lichaamsdecoratie bij de Mursi oorspronkelijk alleen voor tijdens speciale gelegenheden, maar doen mensen de gekste dingen om toeristen te behagen.

Dat geldt nog sterker voor de categorie fotografen die voor een tijdschrift of aan een boek werkt. Zij willen uitzonderlijke beelden, reizen weken rond en geven de inheemsen grote bedragen om situaties te arrangeren.

Fotomodel Een negatieve ontwikkeling is dat de Mursi, die nauwelijks een geldeconomie kennen, van hun birrs arake kopen, een door Ari vrouwen van maïs en gsho (een blad) gestookte sterke drank, die 5 tot 10 birr per liter kost. Getachew maakte mee dat een heel dorp niet meer aanspreekbaar was wegens extreme alcoholinname. Arake is verkrijgbaar op de zaterdagmarkt in Jinka. Daar komen groepjes Mursi naar toe om inkopen te doen. Zodra ze een toerist zien, bieden ze zich aan als fotomodel en kleden zich soms ter plekke om. De stuurse en fel kijkende Mursi bejegenen de toeristen agressief. Zodra iemand maar een camera te voorschijn haalt, vragen ze om geld, en heeft een Mursi vrouw een baby bij zich, dan moet er dubbel betaald worden.

Mursi vrouw toont lip zonder schotel

Frew Fikadu is 15 jaar en heeft zijn eigen manier om wat aan de toeristen te verdienen. Vandaag heeft hij de Mursi die op de markt zijn naar een afgelegen plek gedirigeerd. Vervolgens zoekt hij de vijf Japanners op en zegt dat alleen hij de Mursi weet te vinden. De Japanners zijn bereid de jongen elk 30 birr voor zijn bemiddeling te betalen. Ook de Mursi grijpen hun kans en bedingen 10 birr per foto. “No birr, no life”, grijnst Frew na de fotosessie en verdwijnt als een onopvallende schooljongen in het marktgewoel. ’s Avonds bekijkt een Japanner trots de schotellipfoto’s op zijn laptop, hij is dik tevreden, want morgen gaat immers het vliegtuig weer naar Addis.

© Matthijs Blonk/Indigo/februari 2007

Literflessen arake
		Volken in de zuid-Omo regio

Gerelateerde onderwerpen:
> Afritsbroek zoekt dierenhuid
Toerisme, en de drijfveren achter het reizen.
> Rehabilitatie voor foto indianen Brazilië
Over de foto van een 'onontdekt' indianenvolk in Brazilië.
> Etno-fotografie te kijk
Onthutsende beelden bij 'De bril van Anceaux'.