|
Brazilië ontstemd
over film zendingorganisatie
Op
YouTube is sinds kort een clip te zien waarin Braziliaanse
indianen hun kinderen levend begraven. Het is een compilatie
van de meest schokkende beelden uit het docudrama ‘Hakani’,
een film die het fenomeen infanticide aanklaagt. De
clip roept heftige reacties op, omdat niet duidelijk
wordt dat het om geënsceneerde beelden gaat. FUNAI,
het Braziliaanse overheidsorgaan voor indianenzaken,
vindt dat de clip het imago van indianen schaadt. Het
laat onderzoeken welke middelen er zijn om de clip
van YouTube te laten verwijderen.
Door
Matthijs Blonk
Infanticide
is het gebruik ongewenste kinderen te doden, of in het
bos achter te laten. Jaarlijks zouden honderden inheemse
kinderen levend begraven worden. Dat stellen de makers
van de film Hakani die zich afspeelt bij de Suruwaha, een
klein indianenvolk van ongeveer 120 mensen in het noordwesten
van Brazilië. Volgens de makers komt infanticide veelvuldig
voor onder verschillende indianenvolken in de Amazone. Er
zijn diverse redenen voor. Geestelijk of lichamelijk gehandicapten
worden beschouwd als bezeten door kwade geesten die de gemeenschap
onheil brengen. Tweelingen zijn ongewenst, men ziet hen als
het bewijs dat de moeder met meerdere mannen geslapen heeft.
Maar ook het geslacht van een kind kan aanleiding zijn om
het te doden. Bij de Tapirapé, een ander Amazonevolk,
mag een vrouw hooguit drie kinderen hebben en maximaal twee
van hetzelfde geslacht.
Misionarissen
De film Hakani gaat over het geestelijk gehandicapte meisje
Hakani. Ze is 13 jaar en speelt haar eigen leven. Onder dwang
van de gemeenschap is ze door haar broer levend begraven,
maar ze wordt uit het graf gered door Bibi, een andere broer.
Hij ontvoert haar en verzorgt haar vervolgens drie jaar.
Aan de gedramatiseerde documentaire werkten mensen mee uit
verschillende inheemse groepen, met als doel het aanklagen
van infanticide.
De makers van de film komen niet uit onverdachte hoek. Producent, Pray
for Rain, maakte het docudrama in opdracht van de ngo
JOCUM (Jovens Com Uma Missao/Jeugd met een Opdracht). De
missionarissen van JOCUM hebben al meer dan 20 jaar een permanente
missiepost bij de Suruwaha. Ze claimen een aantal kinderen
van infanticide te hebben gered en bepleiten zware straffen
voor de plegers en voor mensen die het nalaten om in te grijpen.
Maar JOCUM staat zelf op een shortlist van zeven ngo's die
door de Braziliaanse overheid worden verdacht van illegale
praktijken. In de Amazone zijn zo'n 10.000 ngo's actief.
Ze werken meestal op eigen houtje en een deel van hen opereert
uit eigenbelang, of heeft op zijn minst een 'verborgen agenda'.
Brazilië wil de wildgroei aan ngo’s inperken en
heeft in juni aangekondigd alle organisaties te zullen doorlichten.
In dit specifieke geval richt het onderzoek zich op de ‘verstorende
rol’ die JOCUM op de inheemse cultuur van de Suruwaha
zou hebben. Ze doelen op de evangelisatiecampagne van JOCUM,
dat deel uitmaakt van een netwerk van christelijke organisaties
uit de V.S. die weinig ophebben met natuurgodsdiensten. Ze
willen alle 6637 door hen onderscheiden volken ter wereld
bekeren en civiliseren.
Rechtsbescherming
De
huidige ophef in Brazilië komt voort uit het spanningsveld
tussen de opvattingen in de geciviliseerde maatschappij versus
(het respect voor) de inheemse cultuur. Voor de antropoloog
Mércio Pereira Gomes, voormalig directeur van FUNAI,
is het een dilemma. Als burger is hij tegen infanticide,
maar als antropoloog wil hij geen interventie. Gomes nuanceert
de cijfers van de filmmakers. Hij meent dat er slechts sprake
is van jaarlijks vijf tot tien doden als gevolg van infanticide,
al zijn hier geen betrouwbare cijfers over. Adoptie van deze
kinderen zou een oplossing kunnen zijn, maar in de praktijk
is dat lastig want veel gemeenschappen in de Amazone zijn
moeilijk bereikbaar. De zware leefomstandigheden van de indianen
zijn debet aan het gebruik; het is lastig om gehandicapte
kinderen mee te nemen op tochten door het woud.
Feit is dat de indiaanse kinderen nauwelijks op rechtsbescherming
kunnen rekenen. De inheemse gebruiken worden door indianengemeenschappen
belangrijker gevonden dan het individuele recht op leven.
Het Braziliaanse Congreslid Francisco Praciano beaamt dat
en meent dat de universele verklaring voor de rechten van
de mens niet op indianen van toepassing is. Hoewel in de
Braziliaanse media de laatste jaren regelmatig aandacht aan
infanticide is besteed, laat de overheid het afweten.
Niets
staat Brazilië echter in de weg om zich te mengen
in de inheemse praktijken. De Verklaring over de Rechten
van Inheemse Volken, die vorig jaar door de VN werd aangenomen,
beschermt naast collectieve rechten, zoals het recht op eigen
cultuur en religie, ook de individuele mensenrechten.
Hier de link naar de (schokkende) clip op YouTube. De hele film, die een
genuanceerder beeld geeft, was te zien op de website www.hakani.org, maar is verwijderd.
©
Matthijs Blonk -
juli 2008 |
