De dans van de geesten Ton van der Lee Prometheus, Amsterdam 2005 256 blz., €17,95   door Matthijs Blonk

Verlichting als medicijn
Dat is leuk, een boek over Madagaskar! Op het omslag van De dans van de geesten, het nieuwe boek van Ton van der Lee, prijkt een foto van het baobab-bos bij Morondova in het westen van Madagaskar. Nederlandstalige boeken over Madagaskar zijn schaars. De verbazing is des te groter als blijkt dat het verhaal zich geheel in West-Afrika afspeelt. Wat bezielt een uitgever om dan op het omslag een foto te zetten van een plek die daar zo’n slordige 6000 kilometer van verwijderd ligt?

Van der Lee vertelt twee verhalen. Het ene gaat over de Nederlander Paul, die als ontwikkelingswerker naar West-Afrika kwam en daar nu al dertig jaar woont. Zijn werk in een dorp heeft aanvankelijk succes. Hij voert een kleine modernisering door die echter  onverwacht negatieve gevolgen voor de gemeenschap blijkt te hebben. Paul komt die tegenslag nauwelijks te boven. Pas na een dolend bestaan aan de zelfkant van de maatschappij hervindt hij zichzelf. Prompt wordt hij uitverkoren om sjamaan te worden, en daar begint zijn huidige bestaan als traditioneel genezer en droomuitlegger.

Het tweede verhaal gaat over Van der Lee’s persoonlijke zoektocht naar zingeving. Ook hij heeft aspiraties om verlicht te worden, zij het op pragmatische gronden. Hij heeft last van malaria en kan de westerse medicijnen niet langer verdragen. Een Afrikaanse remedie is het volgen van ‘het pad van de geesten’. Onder begeleiding van een ingewijde maakt hij een spirituele tocht langs heilige plaatsen in het stroomgebied van de Niger. Dat geeft de auteur alle ruimte om met veel couleur locale uit te weiden over de oude religie, en de bedreiging daarvan door de introductie van de islam. Het boek gaat over thema’s als de scheiding tussen gevoel en verstand, zoals die in het westen ontstaan is. “De ziel wil meer dan de platte realiteit. De ziel wil mysterie, dat zit instinctief in de mens ingebouwd.” Van der Lee’s pelgrimage leidt tot het ervaren van “het netwerk van energie dat leven geeft”. Na een inwijdingsritueel is hij herboren. De tijd zal leren of zijn verlichting daadwerkelijk immuun maakt voor ziektes.

© Matthijs Blonk/Indigo/mei-2006